Co to jest FAS – Płodowy Zespół Alkoholowy

Jest to zespół zaburzeń pojawiających się u dzieci, które były narażone na toksyczne działanie alkoholu w życiu płodowym.  Termin ten po raz pierwszy został użyty przez  badaczy amerykańskich D. Smitha i K.L. Jonesa w 1973 roku. FAS jest jednostką chorobową. 

Objawy fizyczne/pierwotne

Cechy morfologiczne – budowa ciała u dzieci z FAS:

1. Niski wzrost i małogłowie. Małorosłość związana jest z wpływem alkoholu na rozwijający się płód, niedożywieniem matki, skorelowana z jej nikotynizmem. Szczególnie picie alkoholu w ostatnim trymestrze ciąży powoduje opisane tu cechy. Niska waga urodzeniowa i małe wymiary ciała pozostają u większości dzieci cechą charakterystyczną na całe życie.

2. Dysmorfie – twarzy. Zaliczamy tu następujące cechy

• Oczy osadzone są szeroko, tak, że nasada nosa robi wrażenie bardzo szerokiej
• Szpary powiekowe są skrócone poprzez występowanie zmarszczki nakątnej
• Nos najczęściej jest krótki i zadarty
• Rynienka podnosowa słabo zaznaczona lub jej brak
• Górna warga bardzo cienka
• Odległość między nozdrzami a górną wargą wyraźnie dłuższa
• Podbródek i broda niewielkie
• Uszy nisko osadzone – małżowiny często zniekształcone
• Twarz dość płaska, szeroka

Wszystkie wymienione cechy mają tendencję u części dzieci do stopniowego „zanikania”, ale u około połowy pozostają przez całe życie. Dla rozpoznania FAS potrzeba stwierdzenia przynajmniej dwóch wyraźnych cech z wyżej wymienionej listy. Tak opisana twarz przeciętnego dziecka z FAS „wygląda dość orientalnie:, bywa, że owłosienie skóry głowy, brwi i rzęsy są obfitsze niż przeciętnie, taka uroda jest odbierana jako interesująca.

3. Ogólna budowa ciała i niski wzrost i niska waga powodują, że osoby z FAS sprawiają wrażenie „kruchych i słabych”. Dzieci te rosną bardzo powoli, nawet przy dobrym odżywieniu i środowisku. Szczupłość kończyn oraz wrodzone wady układu kostno-mięśniowego powodują występowanie następujących dysfunkcji:

• łatwe i szybkie męczenie się
• słaba koordynacja w zakresie motoryki dużej i małej
• zaburzenia czucia głębokiego oraz proprioceptywnego powodują swoista niezdarność ruchową, ruchy kanciaste, bywa, że chodzą „głośno tupiąc lub szurając”, chodzenie rozpoczynają z opóźnieniem, osłabiona równowaga i koordynacja mięśniowa powodują unikanie podejmowania wysiłków i prac wymagających precyzyjnego wykonania
• znaczne problemy w zakresie słyszenia, opóźniona zdolność mówienia, jednak język ekspresyjny, lepszy niż język recepcyjny, płynność słowna maskuje słabą jakość rozumienia mowy innych
• zaburzenia percepcji wzrokowej, zmniejszone pole widzenia peryferyjnego, trudności w interpretowaniu bodźców wzrokowych, obniżona koordynacja oko-ręka
• niepewność przy przenoszeniu przedmiotów
• inne anomalie rozwojowe dotyczą budowy takich narządów jak: serce, wątroba, nerki, narządy płciowe

Objawy wtórne

Brak wczesnego rozpoznania FAS i odpowiedniej opieki zwykle prowadzi do powstania zaburzeń wtórnych u dzieci z FAS
Objawy wtórne obejmują: 

• lęk, złość, unikanie, wycofanie;
• wejście w rolę ofiary lub prześladowcy;
• zamknięcie się w sobie, kłamstwa, ucieczki z domu;
• przerwanie nauki szkolnej;
• bezrobocie;
• bezdomność;
• zależność od innych, chęć zadowolenia innych;
• choroby psychiczne, depresja, samookaleczanie się;
• gwałtowne i szokujące zachowania;
• impulsywność;
• kłopoty z prawem;
• skłonność do uzależnień;
• tendencje i zachowania samobójcze

Na wystąpienie objawów wtórnych ma wpływ środowisko i sposób postępowania z dzieckiem. To właśnie te objawy mogą być czynnikiem wpływającym na funkcjonowanie osoby z FAS.

źródło: ”Jak być opiekunem dziecka z FAS” lek. med. Krzysztof Liszcz Fundacja ”Daj Szansę”

Częstotliwość występowania FAS

Szacuje się, że około 4 dzieci na 100 rodzi się z alkoholowym zespołem płodowym (FAS – Fetal Alcohol Syndrom). Jednak diagnozę dostaje tylko kilkoro z nich. 

Dziesięć razy więcej dzieci ma rozmaite zaburzenia rozwojowe spowodowane alkoholem  klasyfikowane jako FAE (Fetal Alcohol Effects). Nie posiadają pełnoobjawowego FAS, ale w życiu płodowym były narażone na działanie alkoholu.

Około 30 proc. kobiet spożywa alkohol w czasie ciąży. Nawet niewielka ilość substancji może zaszkodzić dziecku.

FAS/FAE jest jednostka chorobową w 100% możliwą do uniknięcia, wystarczy, że kobieta w ciąży powstrzyma się od picia alkoholu w każdej, nawet niewielkiej ilości.

Pamiętaj, że alkohol dłużej oddziałuje na system nerwowy dziecka niż matki. 

Nigdy nie da się przewidzieć czy spożyty przez matkę alkohol nie zaszkodzi dziecku, a jeśli tak to w jakim stopniu.

Nic nie da spożywanie witamin, preparatów, chodzenie do ginekologa, jeśli kobiety w ciąży będą spożywały alkohol. Jest to skrajna nieodpowiedzialność, ponieważ kobieta w ciąży odpowiada nie tylko za siebie, ale również za dziecko i jego przyszłe życie.

FAS można uniknąć. Niestety nie da się go wyleczyć.

Zobacz również: Alkohol w ciąży