Na świecie istnieje już więcej telefonów, niż ludzi. Oznacza to, że część z nas posiada po kilka działających smartfonów. A wszystko zaczęło się na początku lat 90-tych XX wieku, gdy każdy wielki telefon komórkowy w rękach swojego właściciela wywoływał na ulicy sensację.

Telefon komórkowy w swojej nowoczesnej postaci smartfona stał się nieodłącznym elementem życia, który niestety dość szybko może od siebie uzależnić. Można się uzależnić od samego posiadania telefonu i jego coraz to nowszych wersji, od jego podstawowych funkcji, czyli rozmawiania i esemesowania, jak również od funkcji i aplikacji związanych z użytkowaniem przez telefon Internetu. Dawniej tego typu urządzenia można było sobie tylko wyobrażać, czytać o nich w książkach science- fiction lub oglądać w filmach fantastycznych. Nikt chyba jednak nie przewidział w momencie, gdy telefony wchodziły na rynek, że tak zdominują i zmienią życie człowieka. W połączeniu z Internetem są fantastycznym narzędziem komunikowania się, rozrywki, pracy i edukacji. Niestety mogą być również urządzeniem od siebie uzależniającym.

A przecież smarfon to przydatne narzędzie posiadające mnóstwo funkcji i możliwości:

– aparat fotograficzny,

– kamera,

– odtwarzacz muzyki,

– notatnik,

– GPS,

– komputer z Internetem,

– konsola do gier,

– kalendarz,

– dyktafon,

– gry.

Oczywiście jest też funkcja podstawowa, czyli możliwość rozmawiania. I wszystkie inne możliwości i aplikacje do komunikowani się, typu SMS-y, MMS-y, komunikatory. Dostęp do Internetu przez telefon znacząco rozszerzył możliwości tego urządzenia i sprawił, że jeszcze łatwiej się od niego uzależnić.

Fonoholizm zalicza się do uzależnień od popędów i czynności.

Oto cechy charakterystyczne uzależnienia od telefonu:

— fonoholicy przywiązują wielką wagę do posiadania telefonu,

— jest dla nich najważniejszym narzędziem codziennych i conocnych kontaktów z innymi,

 — osoby uzależnione odczuwają głęboki dyskomfort psychiczny (od niepokoju po panikę), gdy nie mają przy sobie telefonu, telefon się rozładował, albo z różnych powodów nie mogą go używać,

— używają telefonu nie tylko wtedy, gdy rzeczywiście jest to absolutnie niezbędne i konieczne, ale dla samego używania,

— odczuwają przymus nieustannego używania telefonu niezależnie od wykorzystywanej przy tym jego funkcji

(Kozak S., 2013, Patologia fonoholizmu. Przyczyny, skutki i leczenie uzależnienia dzieci i młodzieży od telefonu komórkowego).

Konsekwencje nadużywania telefonu lub fonoholizmu:

— osłabienie dotychczasowych więzi z rodziną i znajomymi, a nawet izolowanie się od ludzi w ogóle,

— trudności w nawiązywaniu relacji bezpośrednich z innymi ludźmi,

— zaniedbywanie snu, wypoczynku, odżywiania, czyli funkcji niezbędnych dla zdrowia i do przeżycia,

— trudności z koncentracją uwag,

— utrata samokontroli i zaniedbywanie obowiązków,

— zubożenie słownictwa i błędy językowe,

— zanik zainteresowań i pasji,

— i inne specyficzne dla jednostki. (Kozak S., 2013, Patologia fonoholizmu. Przyczyny, skutki i leczenie uzależnienia dzieci i młodzieży od telefonu komórkowego).

Nadużywanie telefonu może również nieść za sobą konsekwencje dla zdrowia fizycznego:

– syndrom suchego oka i widzenia,

– bóle mięśniowe, w tym sztywność i bóle szyi,

– ból i słabość kciuka i nadgarstka (Grzegorzewska I., Cierpiałkowska L., 2018, Uzależnienia behawioralne, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN).

Niektóre elementy komunikacji twarzą w twarz w telefonie zanikają, na przykład w komunikatorach nie widać mimiki, ani tak zwanej mowy ciała, czyli komunikowania się niewerbalnego. Stąd mogą pojawić się trudności w komunikacji bezpośredniej u osób, które większość kontaktów mają przez telefon lub internet. Emotikony miały ułatwić i przyspieszyć komunikowanie się przez telefon i różne aplikacje, a doprowadzają do tego, że nasze kompetencje językowe, jak na przykład opisywanie emocji i uczuć, maleją.

Pojawiają się u ludzi nowe zaburzenia związane z użytkowaniem smartfonów:

SWT – Syndrom Wyłączonego Telefonu

HPVS – Syndrom Fantomowych Wibracji

FOMO – Lęk, Że Coś Nas Ominie

Nomofobia – strach przed brakiem telefonu komórkowego, jego zostawieniem w domu, a nawet wyłączeniem.

Do zdiagnozowania uzależnienia od telefonu można wykorzystać poniższy test, choć pamiętaj, żeby własną diagnozę skonsultować ze specjalistą. Dostosuj pytania do wieku i poziomu rozwoju Twojego dziecka, ewentualnie odpowiedz na nie samodzielnie wykorzystując swobodne wypowiedzi dziecka i jego obserwację.

1. Czy przywiązujesz bardzo dużą wagę do posiadania telefonu komórkowego?
2. Czy spędzasz wiele godzin dziennie używając telefonu?
3. Czy wcześniejsze Twoje zainteresowania stały się ostatnio mniej ważne?
4. Czy uważasz, że model posiadanej komórki stanowi dobrą podstawę oceniania ludzi?
5. Czy w codziennej komunikacji z innymi telefon komórkowy jest dla Ciebie najważniejszym narzędziem?
6. Czy jak myślisz o rozstaniu się z komórką, to czujesz zagrożenie?
7. Czy odczuwasz zły nastrój, niepokój, czasem nawet atak paniki w przypadku braku naładowanego telefonu komórkowego?
8. Czy używasz telefonu komórkowego w celu sprawowania nieustające kontroli nad kimkolwiek (chłopakiem, dziewczyną)?
9. Czy zdarza Ci się używać telefonu w miejscach, w których zakazane je jego używanie (np. szkoła, trening, kościół)?
10. Czy masz odczucie ciągłej konieczności komunikowania się?
11. Czy usprawiedliwiasz stałe używanie komórki swoją wygodą i bezpieczeństwem?
12. Czy masz silną potrzebę przynależności do jakiejś grupy i zdobycia jej uznania, a telefon Ci to umożliwia?
13. Czy czujesz obawę przed bezpośrednim kontaktem z innymi bądź obawiasz się samotności?
14. Czy ostatnio pojawiły się w Twoim życiu: zmiany nastroju, nuda, smutek, brak apetytu, (dla dorosłych: problemy ze współżyciem seksualnym)?
15. Czy ktokolwiek z bliskich zasugerował Ci, że za dużo czasu spędzasz na używaniu komórki?
16. Czy płacisz duże rachunki za telefon lub na przykład wykupujesz dodatkowe pakiety Internetu itp.?

Odpowiedź pozytywna już na cztery z powyższych pytań może sugerować, że taka osoba ma problem ze zdrowym i odpowiedzialnym korzystaniem z telefonu (Kozak S., 2014, Patologia cyfrowego dzieciństwa i młodości. Przyczyny, skutki i zapobieganie w rodzinach i szkołach).