Zespół stresu pourazowego (PTSD  post-traumatic stress disorder) w ujęciu kryteriów diagnostycznych DSM-IV-TR 

Zespół stresu pourazowego – nazywany kiedyś „wstrząsem artyleryjskim” (shell shock) lub „zespołem wyczerpania walką” (battle fatigue) i ignorowany lub lekceważony jako przechodzący z czasem – jest aktualnie uznawany przez Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne za rzeczywiste zaburzenie. Ekspozycja na traumę nie musi się już wiązać z byciem bezpośrednią ofiarą.  Jeśli dana osoba znajduje się w sytuacji, która wiąże się z zagrożeniem dla fizycznej integralności jej samej lub innych osób, i doświadcza uczuć lęku, przerażenia lub bezradności, doświadczenie to naraża ją na oddziaływanie stresorów wywołujące PTSD.  W 2000 roku Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne w czwartym wydaniu Podręcznika diagnostycznego i statystycznego zaburzeń psychicznych (DSM-IV-TR) zrewidowało kryteria diagnostyczne tego zaburzenia.  Kryteria diagnostyczne PTSD uwzględniają historię ekspozycji na traumatyczne wydarzenie oraz spełnienie dwóch kryteriów z każdej z trzech grup objawów: dręczące wspomnienia, unikanie/odrętwienie oraz nadmierne pobudzenie. Piąte kryterium uwzględnia czas trwania objawów, a szóste określa [bieżące] funkcjonowanie.

Kryterium

A: stresor[*] 

Osoba doznała traumatycznego doświadczenia, w którym: 

1. Przeżyła, była świadkiem lub stanęła w obliczu zdarzenia lub zdarzeń obejmujących rzeczywiste wystąpienie śmierci, zagrożenie śmiercią, poważny uraz albo zagrożenie fizycznej integralności jej samej lub innych osób.
2. Reakcja tej osoby obejmowała silny strach, bezradność lub przerażenie. Uwaga: u dzieci może zamiast tego występować zdezorganizowane lub pobudzone zachowanie.

Kryterium B: Dręczące wspomnienia 

Traumatyczne wydarzenie jest stale ponownie przeżywane w jeden (lub więcej) z następujących sposobów:

1. Nawracające i natrętne, dręczące wspomnienia wydarzenia z udziałem wyobrażeń, myśli lub spostrzeżeń. Uwaga: u małych dzieci mogą wystąpić powtarzające się zabawy, w których ujawniają się tematy i aspekty traumy.
2. Nawracające, dręczące sny na temat wydarzenia. Uwaga: u dzieci mogą występować przerażające sny o nierozpoznawalnej tematyce.
3. Działanie i odczuwanie, jak gdyby traumatyczne wydarzenie działo się ponownie (obejmuje ponowne przeżywanie, iluzje, omamy i dysocjacyjne epizody retrospekcyjne, w tym pojawiające się podczas budzenia się lub pod wpływem zatrucia). Uwaga: u małych dzieci może występować ponowne odgrywanie urazu.
4. Nasilone cierpienie psychiczne w przypadku narażenia na wewnętrzne lub zewnętrzne sygnały symbolizujące lub przypominające jakiś aspekt traumatycznego wydarzenia.
5. Fizjologiczna reaktywność w razie narażenia na wewnętrzne lub zewnętrzne sygnały symbolizujące lub przypominające jakiś aspekt traumatycznego wydarzenia.

Kryterium C: unikanie/odrętwienie 

Utrwalone unikanie bodźców związanych z traumą i odrętwienie, zanik ogólnej gotowości reagowania (niewystępujące przed urazem), objawiające się co najmniej trzema z następujących symptomów:

1. Próby unikania myśli, uczuć lub rozmów związanych z urazem.
2. Próby unikania działań, miejsc lub osób przypominających o traumie.
3. Niezdolność do odtworzenia ważnych aspektów urazu.
4. Znaczne zmniejszenie zainteresowania istotną aktywnością i udziałem w niej.
5. Poczucie dystansu i wyobcowania wobec innych osób.
6. Zwężenie rozpiętości afektu (np. niezdolność do odczuwania miłości).
7. Poczucie ograniczenia przyszłości (np. jednostka nie oczekuje kariery, małżeństwa, dzieci lub normalnego czasu trwania życia).

Kryterium D: nadmierne pobudzenie 

Utrwalone objawy wzmożonego wzbudzenia (niewystępujące przed urazem) w postaci co najmniej dwóch z następujących symptomów:

1. Trudności z zasypianiem i długością snu.
2. Drażliwość i wybuchy gniewu.
3. Trudności z koncentracją.
4. Nadmierna czujność.
5. Wzmożona reakcja zaskoczenia.

Kryterium E: czas trwania 

Czas trwania zakłócenia (objawy wymienione w kryterium B, C i D) dłuższy niż miesiąc. 

Kryterium F: znaczenie funkcjonalne 

Zakłócenie powoduje klinicznie istotne cierpienia lub ograniczenie funkcjonowania społecznego, zawodowego lub w innych ważnych dziedzinach życia.

Na podstawie: Siła czasu Philip Zimbardo